• 17.12.2020
  • 7256 defa okundu

Genel durum ise Doğu Türkistan’da Toplama Kamplarına atılan milyonlarca Türk arasında çok sayıda aydınlar ve sanatçılar bulunmaktadır. Aydınların hemen hemen tamamı toplama kamplarına alınmış veya hapsedilmiş durumdadır.

Aşağıda tutuklanmış olduğu tespit edilebilen aydınlar ve sanatçılar mesleklerine göre listelenmiştir:

TIBBİ ARAŞTIRMACILAR VE DOKTORLAR

Halmurat Ghofur, (M)  Sincan Tıp Üniversitesi Eski Rektörü, Özerk bölge tıp denetim bürosu başkanı, hekim, PhD
Abbas Es’et, (M) Sincan Tıp Üniversitesi’nde Öğretim Üyesi, hekim, PhD
Nurmemet, Emet (M) Uygur Geleneksel Tıp Bölümü Başkanı., Sincan Tıp Üniversitesi, PhD
Enver Tohti, (M) Uygur Geleneksel Tıp Bölümü’nde Öğretim Üyesi, Sincan Tıp Üniversitesi
Alim Pettar, (M) Sincan Tıp Üniversitesi‘nde Öğretim Üyesi, hekim, PhD
Perhat Behti, (M) Sincan Tıp Üniversitesi’ne bağlı hastane rektör yardımcısı
Abduqeyyum Tevekkül, (M) Hekim, Kaşgar Bölge Halk Hastanesi
Enwer Abdukérim, (M) Hekim, Kaşgar Bölge Halk Hastanesi
Hüsen Hesen (M) Hekim, Kucha Uygur Tıp Hastanesi
Ebeydulla Hesen (M) Hekim, Uygur Özerk Bölgesi Uygur Tıp Hastanesi
Tahir Hesen (M), hekim, Kucha halk hastanesi
Nejibulla Ablat (M) Kardiyolog, Kaşgar No: 2 Halk Hastanesi.
Dolqun Tursun (M), Uygur Özerk Bölgesi Önleyici tıp bölümü.
İlham İmam (M), Tıb uzmanı, Uygur Özerk Bölgesi Tıp Üniversitesi Hastanesi
Gülshen Abbas (F) doktor Uygur Özerk Bölgesi… Hastane
Abdurehimjan Emet (M), Hekim, Uygur Özerk Bölgesi Uygur Geleneksel Tıp Hastanesi

ÜNİVERSİTE ÖĞRETİM GÖREVLİLERİ

Erkin Abdurehim (Oğuz), (M) Profesör, Kaşgar Üniversitesi, emekli
Metréhim Hacı, (M) Profesör, Kaşgar Üniversitesi
Enver ismail, (M) Doçent, Kaşgar Üniversitesi
Enver Qadir, (M) Doçent, Kaşgar Üniversitesi
Gülnaz Obul, (F) Profesör, Kaşgar Üniversitesi
Erkin Ömer, (M) Profesör, Kaşgar Üniversitesi, okul müdürü
Mukhter abdughopur, (M) Öğretim Üyesi, Kaşgar Üniversitesi
Qurban Osman, (M) Öğretim Üyesi, Kaşgar Üniversitesi
Ablajan abdubaqi, (M) Profesör, Kaşgar Üniversitesi; sandalye, matematik bölümü
Rahile dawut, (F) Profesör, Sincan Üniversitesi; PhD
Arslan Abdulla, (M) eski dekan, Filoloji Enstitüsü, Sincan Üniversitesi; Profesör; Uygur Özerk Bölgesi Hükümet kültür danışmanları ofisi başkanı
Abdukérim Rahman, (M) Profesör, Sincan Üniversitesi
Gheyretjan Osman, (M) Profesör, Sincan Üniversitesi
Taşpolat Téyip, (M) Profesör, Sincan Üniversitesi Rektörü
Alim Ehet, (M) Öğretim Üyesi, Sincan Üniversitesi; Uighursoft programları setinin yazılımcısı
Dilmurat Tursun, (M) Öğretim Üyesi, Sincan Üniversitesi
Batur Eysa, (M) Öğretim Üyesi, Sincan Üniversitesi
Rehim Rehmitulla, (M) Öğretim Üyesi, Sincan Üniversitesi
Erkin İmirbaqi, (M) Öğretim Üyesi, Sincan Üniversitesi
Nurbiye Yadikar, (F) Öğretim Üyesi, Sincan Üniversitesi
Nebijan Hebibulla, (M) Öğretim Üyesi, Sincan Üniversitesi
Asiye Muhemmedsalih, (F) Öğretim Üyesi, Sincan Üniversitesi
Abdusalam ablimit, (M) Öğretim Üyesi, Sincan Üniversitesi
Abdubesir Şuküri, (M) Profesör, Sincan Normal Üniversitesi; Filoloji Enstitüsü Dekanı
Abduqadir Celaleddin, (M) Profesör, Sincan Normal Üniversitesi; Şair,
Jemile Saqi, (F) Öğretim Üyesi, Sincan Eğitim Enstitüsü, PhD; Abduqadir Celaleddin’in eşi
Yunus Ebeydulla, (M) Profesör, Sincan Normal Üniversitesi
Ababekri Abdureşit, (M) Öğretim Üyesi, Sincan Normal Üniversitesi, PhD
Nur‘eli Şahyaqup, (M) Öğretim Üyesi, Sincan Normal Üniversitesi, PhD
Nurmuhemmet Ömer (Uçqun), (M) Öğretim Üyesi, Sincan Normal Üniversitesi, PhD
Kamil Metréhim, (M), Profesör, Ürümçi meslek Üniversitesi Pedagojik Enstitüsü dekanı.
Arzugül Taşpolat, (F) Öğretim Üyesi, Sincan Mühendislik Enstitüsü; Eşi Ekrem Tursun ile birlikte tutuklandı
Zulpiqar Barat (özbash), (M) Öğretim Üyesi, Sincan Üniversitesi; PhD
Nijat Ablimit, (M) Öğretim Üyesi, Kaşgar Üniversitesi
Dilmurat Ghofur, (M) Rektör yardımcısı, Sincan Üniversitesi
Abdurehim Rahman, (M) Doçent, Sincan Üniversitesi; PhD; Ruqiye Osman‘ın Eşi
Ruqiye Osman, (F) Sincan Üniversitesi Kütüphanesi yöneticilerinden; Abdurehim Rahman‘ın eşi
İmam, Muhammet (M), Personel Sincan Üniversitesi’nin bilgisayar merkezi.
Veli Barat, (M) Sincan Üniversitesi Eski Rektörü.
Mutellip Sidiq Qahiri (M) Doçent, Kaşgar Üniversitesi.
Enver Sidiq (M), fizik öğretim üyesi, Sincan Normal Üniversitesi
Nijat Sopi, (M) Profesör, İli Pedagojik Enstitüsü; PhD; Edebiyat bölümü başkanı
Barat Tursunbaqi, (M) eski rektör, Hotan Öğretmenler Koleji
Ablet Abdurishit (Berqi), (M) Doçent, Sincan Eğitim Enstitüsü; PhD; Şair
Halmurat Eysajan, (M) Öğretim Üyesi, İli Pedagojik Enstitüsü
Ömerjan Nuri, (M) Öğretim Üyesi, Hotan Öğretmenler Yüksekokulu
Azat Sultan, (M) Uygur Özerk Bölgesi edebiyat ve sanatçılar birliği başkanı; Sincan Yazarlar Derneği başkanı; Profesör; Edebiyat Araştırmacısı
Gulazat Tursun (F) profesör, Law school Xinjiang Üniversitesi Hukuk Fakültesi, İnsan hakları uzmanı.
Kerimjan Abdurehim (M), profesör, Şair, Kaşgar Üniversitesi
Adil Ghappar (M), profesör, Xinjiang Eğitim Üniversite.
Juret Dölet (M), Öğrenci İşleri Daire Başkanı, Hoten Öğretmenler Yüksekokulu

LİSE ve ORTA OKUL ÖĞRETMENLERİ

Ablajan Memet, (M) Konisheher 1 no’lu lise.
Ehmetjan Cüme (M), Konisheher 1 no’lu lise
Sajidigul Ayup (F) Konisheher 1 no’lu lise.
Abla Memet (M) Kucha 1 no’lu lise Eski Müdürü, 2017 ‘de kimya’ da reworded.
Niyaz İmin, (M) eski öğretmen, Kucha Nahiye 1 no’lu Ortaokulu
Ekrem İslam, (M) Müdür Yardımcısı, Sanji şehir 3 no’lu ortaokulu
Dilraba Kamil, (F) Öğretmen, Ürümçi 92 no’lu Ortaokulu
Tursunjan Hézim, (M) Öğretmen, Aqsu 1 no’lu Ortaokulu
Ablet Şemsi, (M) Öğretmen, Kucha Nahiye İshkhala Beldesi ortaokulu
Adil Tursun, (M) Müdür Yardımcısı, kıdemli öğretmen, Kaşgar eski şehir Nahiye 1 no’lu Ortaokulu; Ulusal düzey araştırmacı
Shahip Abdusalam (Nurbeg), (M) Öğretmen, Kelpin nahiye, 1 no’lu Ortaokulu; Şair
Zöhre Niyaz (Sayramiye), (F) Öğretmen, Bay Nahiye Sayram Beldesi Ortaokulu; Şair
Turdi Tuniyaz, (M) Ürümçi şehir tecrübe ortaokulu eski müdürü
Alim yawa, (M) eski Öğretmen, Peyzawat Nahiye Güllük Beldesi ortaokulu; Şair
İlham Tahir, (M) Öğretmen (ihraç), Kaşgar Üniversitesi‘ne bağlı orta okul ; Tahir Talip’in oğlu

GAZETECİLER, EDİTÖRLER VE YAYINCILAR

Ablikim Hesen, (M) Sincan gençlik Yayınları Uygur Bölümü Başkanı ve kıdemli editör
Yalqun rozi, (M) Editör, Sincan eğitim Yayınları,
Kadir Arslan, (M) Editör, Sincan eğitim Yayınları
Mahibeder Mehmut, (F) Editör, Sincan eğitim Yayınları
Ayshem Peyzulla, (F) Editör, Sincan eğitim Yayınları
Tahir Nasır, (M) eski baş editör, Sincan eğitim Yayınları; Uygur Özerk Bölgesi halk hükümeti eğitim müfettişi
Vahitcan Osman, (M) Editör, Sincan eğitim Yayınları, Şair
Erkin Muhemmet, (M) Editör, Sincan eğitim Yayınları
Ekber Siracidin, (M) Editör, Sincan eğitim Yayınları
Yasin Zilal, (M) baş editör, “Tarım” dergisi; Şair
Abdurakhman Ebey, (M) kıdemli editör, Sincan Halk Yayınları Müdürü.
Ehmetjan Mömin (Tarimi), (M) Kıdemli Editör, Sincan halk Yayınları
Qurban Mamut, (M) eski baş editör, “Sincan Medeniyeti” dergisi
İlham weli, (M) kıdemli editör, “Sincan Gazetesi” Uygur Editör Bölümü başkanı
Mirkamil Ablimit, (M) Başkan Yardımcısı, kıdemli editör, “Sincan gazetesi” Uygur Editör Bölümü
Memtimin Obul, (M) Editör, “Sincan gazetesi” Uygur Editör Bölümü
Cur‘et Hacı, (M) Editör, “Sincan gazetesi” Uygur Editör Bölümü
Erkin Tursun, (M) Editör, yönetmen, ili televizyon istasyonu
Abdurehim Abdulla, (M) Kıdemli Editör, Sincan Görsel İşitsel Yayınları; Şair
Enver Qutluq (nezeri), (M) Editör, Sincan televizyon istasyonu; Şair
Qeyser qéyyum, (M) baş editör, “Edebi Tercümeler” Dergisi (toplama kampına götürülmek için polis geldiğinden ofisinin bulunduğu sekizinci kattan atladı.)
Mirzahit kérimi, (M) eski editör (emekli), Kaşgar Uygur Yayınları; Yazar
Mehmutcan Hoca (Ümidvar), (M) Editör, “Sincan gençliği” dergisi; Şair
Ablacan Siyit, (M) baş editör yarıdmcısı, kıdemli editör, Kaşgar Uygur Yayınları
Osman Zunun, (M) eski baş editör, kıdemli editör, Kaşgar Uygur yayınları, emekli
Abliz Ömer, (M) eski baş editör, kıdemli editör, Kaşgar Uygur Yayınları, emekli
Osman Ehet (M) müzik editörü, Karluk Elektronik şirketi
Erkin İbrahim (Peyda) yayıncı, Ögen yayıncılık şirketinin CEO‘su.
Chimengül Avut, (F) Kıdemli Editör, Kaşgar Uygur yayıncılar; Şair
Tahir Talip, (M) Kıdemli Editör, “Kaşgar Gazetesi” Şair
Halide israil, (F) Editör, “Sincan gazetesi” emekli; Yazar
Méhrigül Tahir, (F) Öğretim Üyesi, Kaşgar okulöncesi eğitim koleji; Tahir Talip‘in kızı
Abdurahman Abdurehim (M) Kaşgar Uygur Yayınları, editör
Memetjan Abliz Böriyar (M), Kaşgar Uygur Yayınlar, editör, Yazar
Memet Sidiq (M), Kaşgar Uygur Yayınları
Anargul Hekim, (F), Kaşgar Uygur Yayınları
Guzelnur Qasim (F), Kaşgar Uygur Yayınları
Mahinur Hamut, (F) Kaşgar Uygur Yayınları
Erkin Emet (M), Kaşgar Uygur Yayınları Başkanı
Emrulla Enwer (M) Kaşgar Uygur Yayınları

ŞAİRLER, YAZARLAR VE ALİMLER

Perhat Tursun, (M) Araştırmacı, Uygur Özerk Bölgesi halk sanat merkezi; PhD; yazar, Şair
Abbas Moniyaz, (M) profesyonel yazar, Uygur Özerk Bölgesi Yazarlar Derneği
Muhter Helil Buğra (M), Şair, Uygur Özerk Bölgesi TV istasyonu
İdris Nurulla, (M) bağımsız çevirmen, Şair
Qasimjan Osman (Gazi), (M) devlet memuru, Peyzawat Nahiye parti komitesi propaganda bölümü; Şair
Yasinjan Sadiq (Çoğlan) (M) yazar, Uygur Özerk Bölgesi Yazarlar Derneği
Osman Hoşur (M), yazar, Uygurca Ders Kitabı hazırlayıcılarından
Memet Emet Çopani (M), yazar, Şair
Ibrahim Alptekin (M) poet, Yayıncı, Artush
Abduqadir Cüme, (M) bağımsız çevirmen, Şair
Nezire Muhemmed Salih, (F) bağımsız yazar; Adiljan Tuniyaz’in eşi; Muhemmed Salih hajim’in kızı
Muhemmed Salih hajim, (M) Araştırmacı, Milletler Araştırma Enstitüsü, Sincan Sosyal Bilimler Akademisi, emekli; Kuran’ı Uygurcaya çeviren dini alim ve çevirmen; 84 yaşında bir kampta öldü; Nezire Muhemmed salih’in babası
Memetéli Abdurehim, (M) Dil kurumu eski başkanı, emekli
Tahir Abduveli, (M) Araştırmacı, Uygur Özerk Bölgesi dil kurumu
Alimjan, (M) Araştırmacı, Uygur Özerk Bölgesi dil kurumu
Nailcan Turğan, (M) Araştırmacı, Uygur Özerk Bölgesi dil kurumu
Küreş Tahir, (M) Araştırmacı, Sincan Sosyal Bilimler Akademisi; Tahir Talip’in oğlu
Abdurazaq Sayım, (M) Sincan Sosyal Bilimler Akademisi Başkan Yardımcısı; kıdemli araştırmacı
Gheyret Abdurahman, (M) Araştırmacı, Sincan Sosyal Bilimler Akademisi Dil Enstitüsü başkan yardımcısı
Abduqéyum Mijit, (M) Araştırmacı, Sincan Sosyal Bilimler Akademisi etnik kültür Araştırma Enstitüsü.
Sajide Tursun (F) Almanya Gottingen Max Planck Enstitüsü’nde Dini Çeşitlilik Çalışması konusunda PhD sonrası araştırmacısı.
Abbas Burhan, (M) Araştırmacı, Uygur Özerk Bölgesi eğitim bölümü; Ürümçi şehir 10 ilköğretim okulu müdür yardımcısı.
Ablimit, (M) Uygur klasik edebiyatı bağımsız araştırmacı; PhD
Gulbahar Eziz, Writer, poet, Avukat.
Adiljan Tuniyaz, (M) eski personel, Sincan halk radyo istasyonu; Şair; Nezire Muhemmed Salih’in Eşi
Dilmurat Tursun (M) Araştırmacı, Ürümçi belediye eğitim bölümü,
Adil Rişit (M) Araştırmacı, Uygur Özerk Bölgesi eğitim Yayınları
Tursunjan Muhemmet (Marşal), web sitesi editörü, yazar
Tursunbeg Yasin (M), Bloger, Yazar
Tuniyaz Osman (M), Yazar, 41/5000
Eski Hakim, Aksu Sismoloji Bölümü.
Omerjan Hesen (Bozqir) Yazar, Tercüman, Bloger, Aksu Ormancılık Bölümü
Tursuncan Emet (M), Gulca, Şair ve Bestekar

SANATÇI, AKTÖR, YÖNETMEN, ORGANİZATÖR, ŞARKICILAR

Mehmutcan Sidiq, (M) yönetmen, Sincan televizyon istasyonu
Ehmetcan Metrozi, (M) Teknisyeni, Sincan televizyon istasyonu
Qeyyum Muhemmet, (M) Doçent, Sincan Sanat Enstitüsü; aktör; sunucu; Aynur Taş‘in Eşi
Aynur Taş, (F) Ürumçi Halk radyo istasyonu, sağlık nedeniyle emekli; Qéyyum muhemmet’in eşi
Erkin Tursun, (M) Editör, yönetmen, ili televizyon istasyonu
Eset Éziz (M) Ürümçi Halk radyo istasyonu Uygur Editör Bölümü başkanı
Zulpiqar Köreş, (M) Editör, Sincan televizyon istasyonu; Şarkıcı
Abdurehim Heyit (M) Ozan
Zulpiqar Köreş (M) sunucu, Uygur Özerk Bölge TV istasyonu
Reshide Dawut (F) şarkıcı, Uygur Özerk Bölge tiyatrosu
Adil Micit (M) komedyen, Uygur Özerk Bölge tiyatrosu
Senever Tursun (F) şarkıcı, Uygur Özerk Bölge tiyatrosu
Gulşen Memettursun, sunucu, Uygur Özerk Bölge TV istasyonu
Ablet Zeydın (M) Uygur Özerk Bölgesi TV istasyonu, editör
Peride Mamut (M), Şarkıcı, aktör
Zahirshah Ablimit (M) şarkıcı
Ablajan Awut Ayup (M) Şarkıcı
Memetjan Abduqadir (M) Şarkıcı, aktör
Mahire Yusup (F) Şarkıcı, Ürümçi Şarkı ve Dans Topluluğu
Adiljan Hamut (M) Kameraman, Sincan Izgil Film & TV şirketi

BİLGİSAYAR MÜHENDİSLERİ

Qeyser Abdukerim (M), bilgisayar mühendisi, Şair.
Metyasin Metqurban (M) Bilkan Elektronik şirketi, CEO, bilgisayar mühendisi
Perhat Zahir (M) Bilgisayar mühendisi
Abdurahman Memetabla (M) Bilgisayar mühendisi, CEO, Ravanyol elektronik şirketi.
Nurshat (M) grafik tasarımcısı, Karluk Elektronik şirketi
Abletjan İsmail (M), Yeltapan programının yazılımcısı, Uygur Özerk Bölgesi devlet web sitesi ts‘nin mühendisi.
Sirajidin Qarluq (M), Qarluq electronic, co, ltd,
Amannisa Qemirdin (F) muhasebeci, Karluk Elektronik,
Reyhangul Mehmut (F) grafik tasarımcısı, Karluk Elektronik
Yusup Ehmet (M) grafik tasarımcısı, Karluk Elektronik
Emetjan, (M) qutlan elektronik şirketi, bilgisayar mühendisi
Muhtar Rozi, (M) Bilgisayar uzmanı; programcı
Ekber Eset (M) Web Sitesi Tasarımcısı, CEO, bagdax elektronik
Dilşat Perhat (Ataman), (M) “Diyarim” Web sitesinin kurucusu

FOTOĞRAFÇI ve RESSAMLAR

Nicat Memtimin, (M) Kaşgar belediye bilgi ofisi çalışanı; fotoğrafçı
Mutellipcan Memtimin, (M) “Kaşgar Beyaz At fotoğraf stüdyosu”nun sahibi; fotoğrafçı
Ablikimjan (M), Tasarımcı, Kashgar Eğitim Öncesi Eğitim Yüksekokulu

DİĞER

Ablimit Ablikim, (M) Yüksek Lisans öğrenci, Şangay Sanat Enstitüsü
Arzugül Abdurehim, (F) Japonya’da Yüksek lisans yapmıştı.
Abdureşit İmin (M) Uygur Özerk Bölgesi Tarım Bakanlığı
Gülbahar Éziz, (F) devlet memuru, Uygur Özerk Bölgesi cezaevi yönetim ofisi; psikoloji danışmanı, avukat
Ghalip Rahman, (M) Ürümçi Belediye Mahkemesi Başkan Yardımcısı, hâkim.
Ek: Doğu Türkistan‘daki diğer azınlık milletlerden hapsedilmiş aydınlar

Qabilqan Sadiq, (M) Editör, Sincan eğitim yayınları; Kırgız
Esqer junus, (M) Araştırmacı, Sincan Sosyal Bilimler Akademisi; Kırgız
Hörmetjan Abdurahman (Fikret), (M) Profesör, Sincan Üniversitesi; Özbek
Mambet Turdi, (M) Profesör, Sincan Normal Üniversitesi; edebiyat eleştirmeni; Kırgız
Abdurahman Eziz (M) Yazar, Ermudun, Yengisheher, Kashgar, Kyrgiz

Not: 1.
Bu liste, yurt dışındaki Uygur diasporası tarafından tespit edilebilmiş olan tanınmış Uygur aydınlarından oluşuyor. Listedeki bazı kişiler Özgür Asya Radyosu (Radio Free Asya) tarafından tespit edilmiştir. Ayrıca bir kısım güvenilir kaynaklardan da doğrulanmıştır.

listeyi incelerken Çin hükumetinin Doğu Türkistan uyguladığı bilgi ablukaları göz önünde bulundurulmuştur. Burada listelenen şahıslar hakkında daha fazla bilgi derleme ve diğer gözaltına alınan aydınlar için güncel bilgiler eklenecektir.

Gözaltına alınan aydınların belirtilen sayıyı büyük ölçüde aştığı biliniyor.

  • Kaynak: https://www.akittv.com.tr/dunya/haber/32204-son-2-yilda-tutuklanan-dogu-turkistanli-aydinlar-ve-sanatcilar
  • Etiketler: Doğu Türkistan’Çin,Uygur,