Dengeler Kurban İstiyor
Dengeler Kurban İstiyor
- 7.01.2019
- 886 defa okundu
Doğu Türkistan’dan yine iyi haberler gelmiyor. Siyasi dengeler ve küresel rekabetin etkisiyle olup biten gelişmelerin nasıl yorumlanacağı da belirsizliğini koruyor. Kimileri Amerika ve Batılı ülkelerin yükselen Çin’e karşı bir komplo kurduğunu söylüyor. Bu gerekçeden dolayı orada neler olup bittiğini sağlıklı okuyamıyor. Bu algı olayın tam anlamıyla ortaya çıkmasını engelliyor. Aslında herkes şu sorunun cevabını merak ediyor.
Doğu Türkistan’da gerçekte neler oluyor? Kısaca bunu sorularla anlamaya çalışalım.
1- Çin’de 2 milyondan fazla Uygur, Kazak, Kırgız’ın kamplarda olduğu doğru mu? Çin ilk başta bunu reddetti ama daha sonra kampların varlığını kabul ederek, bunların toplama değil eğitim kampları olduğunu iddia etti. Ancak neden buna ihtiyaç duyulduğuna dair herhangi ikna edici bir açıklama yapmadı. Eğitimden maksat nedir bunu ortaya koyamadı.
2- Bu kamplarda tutulan insanlar arasında kimler var? Şurası artık herkes tarafından teyit ediliyor ki, Çin dini hassasiyeti öne çıkan kimseyi istemiyor. Bu anlamda dindarlığı ile bilinen ister çiftçi olsun, ister sanatçı, profesör veya bir başkası, Çin Müslüman kimliği ile hayatını devam ettirmek isteyenleri kendi toplumu içinde ayrımcılıkla suçluyor. Kendilerine has ideolojik hükümet modeli de zaten bunun üzerine kurulu. Doğu Türkistan dışında yaşayan insanların anne-baba ve akrabalarıyla görüşmelerine izin verilmiyor. Yıllardır yakın akrabaları ile görüşemeyenler var. Bu da insani dramları beraberinde getiriyor.
3- Çin, Doğu Türkistanlıların DAEŞ ile bağlantılı oldukları iddiasını neden dillendiriyor? Çünkü DAEŞ algısı ile beraber uluslararası camiada yaptıklarının meşru olduğuna dair bir strateji izlemek istiyor. Toptancılık yapıyor. Kendi vatandaşlarına tuzak kuruyor.
4- Çin’in “Akrabalaşma Projesi”nden maksadı nedir? Bu proje Doğu Türkistan halkının asimilasyona tabi tutulmasından başka bir şey değildir. Erkekleri toplama kamplarında olan köylere özellikle Çinli erkeklerin yerleştirilmesinin de ne anlama geldiğini anlamak çok zor olmasa gerek. Ayrıca Uygur kadınlarının Çin’in iç bölgelerine işçi olarak gönderilmelerinin arkasında da yine bu asimile etme projesi var.
5- Türkiye neden Doğu Türkistan ile ilgili gelişmelere karşı tepki vermiyor? Bu tepkisizliğin arkasında iki önemli gerekçe var; birincisi Suriye özelinde Ortadoğu’da ABD ve Rusya arasında yaşanan gelgitler sonucu bir de Çin ile karşı karşıya gelinmek istenmemesi, ikincisi ise ekonomik açıdan içinde bulunduğumuz durum.
6- Türkiye Doğu Türkistan konusunda neler yapabilir? Öncelikle Çin nezdinde büyük bir diplomatik seferberlik başlatmak şarttır. İslam İşbirliği Teşkilatı dahil sorunla ilgisi olan bütün uluslararası organizasyonlara çağrıda bulunmalıdır. Çin’i tedirgin eden Batılı müdahale endişesi bertaraf edilmelidir. Çoğu Batılı devlet ve STK’ların Doğu Türkistan konusuna insan hakları açısından bakmadıkları, soruna kendi çıkarları açısından odaklandıkları çok açık. Türkiye’de yaşayan ve Çin’e gönderildikleri takdirde akıbetlerinin ne olacağı belli olmayan Doğu Türkistanlılara vatandaşlık veya ikamet noktasında gerekli destek verilmelidir.
Çin ve Amerika arasında yaşanan ticaret savaşları ve sonuçları ortada. Çin kendi vatandaşlarına iki konu dışında benden bir şey beklemeyin diyor. Birincisi gıda, diğeri ise güvenlik. Bunlar dışındaki bütün taleplerin anlamsız olduğu mesajını veriyor. Doğu Türkistanlıları o yüzden baskı altında tutuyor. 2030 yılında Çin Amerika’yı şöyle yakalayacak, böyle geçecek gibi yorumların yapıldığı bir ortamda Türkiye ve dünya kamuoyu işe sadece ekonomik göstergeler üzerinden bakarsa bu yanlış olur.
Çin’e “varlıklı olmak” ve “zengin olmak” arasındaki farkın dünyada söz sahibi olmanın asıl belirleyicisi olduğu hissettirilmelidir. Çin eğer iddia ettiği gibi Doğu Türkistan’da bazı ayrılıkçıların çıkardığı sorunlar olduğunu söylüyorsa, bağımsız gözlemcilerin yerinde inceleme yapması için gerekli altyapıyı oluşturmalıdır. Aksi durum Çin’in üzerindeki soru işaretlerini daha da kalıcı kılacak ve bu uzun vadede Çin’i bütün alanlarda sıkıntıya sokacaktır.
Mustafa Kaya
- Kaynak: https://www.milligazete.com.tr/makale/1775907/mustafa-kaya/dengeler-kurban-istiyor
- Etiketler: Doğu Türkistan’Çin,Uygur,ABD,Rusya,